Co zmieni się w przepisach o odpadach?
17.11.2020

Planowane zmiany w przepisach o odpadach w 2021 roku

W październiku 2020 r. Rząd przygotował projekt zmian legislacyjnych w obszarze gospodarowania odpadami, który ma na celu wprowadzenie do polskiej legislacji nowelizacji odpowiednich dyrektyw unijnych zmieniających przepisy dotyczące odpadów oraz opakowań i odpadów opakowaniowych (znowelizowane dyrektywy to: 2008/98/WE, 1999/31/WE oraz 96/62/WE). 

Główne zmiany zawarte w dyrektywach dotyczą wyznaczenia celów do 2025 r., 2030 r. lub 2035 r. w zakresie przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych oraz recyklingu odpadów opakowaniowych do 2025 r. i 2030 r., a także redukcji składowania odpadów komunalnych do 2035 r. Zaproponowano również m.in. wprowadzenie nowych definicji lub zmiany obowiązujących definicji, dodanie nowego wyłączenia dotyczącego materiałów paszowych, określenie minimalnych wymagań w zakresie rozszerzonej odpowiedzialności producenta oraz zmiany w sprawozdawczości.

Tutaj znajdziecie Państwo nasze szkolenia z obszaru gospodarki odpadami i ochrony środowiska

Jakie obowiązki nakłada ustawa o odpadach?

Ustawa o odpadach

Projekt zmian wprowadza do ustawy o odpadach nowe lub zmienia istniejące definicje, co ma na celu wyjaśnienie zakresu pojęć, których określenie budziło wątpliwości, np. zmiana definicji odpadów komunalnych w ustawie o odpadach jest uspójniona z definicją używaną do celów statystycznych co umożliwi określenie zakresu osiągania celów dla przygotowania do ponownego użycia i recyklingu oraz zasad ich obliczania.

Dodane zostaną definicje: odpady inne niż niebezpieczne, odpady budowlane i rozbiórkowe (obejmują również odpady pochodzące z drobnych i samodzielnie wykonywanych prac budowlanych i remontowych w gospodarstwach domowych), odpady żywności, system rozszerzonej odpowiedzialności producenta ROP (rozumiany jako zestaw środków podjętych w celu zapewnienia, aby producenci produktów ponosili odpowiedzialność finansową lub odpowiedzialność finansową i organizacyjną na etapie cyklu życia produktu, gdy staje się on odpadem), odzysk materiałów i wypełnianie wyrobisk. Definicja wypełniania wyrobisk wyjaśnia, że oznacza ono wszelkie operacje odzysku odpowiednich odpadów innych niż niebezpieczne w celu rekultywacji obszarów, na których były wykonywane wykopy, lub w celach inżynieryjnych na potrzeby kształtowania krajobrazu. Odpady wykorzystywane do wypełniania wyrobisk powinny być ograniczone do ilości ściśle niezbędnych do osiągnięcia tych celów. Ponadto zgodnie z nowo dodaną definicją przez odpady budowlane i rozbiórkowe należy rozumieć odpady odpowiadające rodzajom odpadów objętych rozdziałem 17 wykazu odpadów ustanowionego decyzją 2014/955/UE w brzmieniu obowiązującym w dniu 4 lipca 2018 r.

Zmienione zostaną definicje: bioodpady, gospodarowanie odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów, odpady komunalne.

Zmiana przepisów w zakresie utraty statusu odpadów daje możliwość, aby utraciły status odpadów nie tylko materiały powszechnie stosowane do konkretnych celów. Wystarczający będzie warunek, że dany przedmiot lub substancja mają być wykorzystywane do konkretnych celów, nawet jeżeli takie zastosowanie nie jest powszechne. Aktualnie podmioty ubiegające się o uzyskanie decyzji na przetwarzanie odpadów prowadzące do utraty statusu odpadów mają obowiązek udowodnienia m.in., że dany materiał jest powszechnie stosowany do konkretnych celów, co wyłącza możliwość jego wykorzystania do nowych zastosowań. Wprowadzona zmiana umożliwi podmiotom uzyskanie zgody na utratę statusu odpadów również w sytuacji, gdy znajdą inne niż tradycyjne, pewne zastosowania dla danego materiału. Ponadto Minister Klimatu i Środowiska otrzyma uprawnienie do wydania rozporządzenia określającego szczegółowe kryteria stosowania warunków utraty statusu odpadów, co w odniesieniu do niektórych odpadów może zagwarantować podmiotom na rynku surowców wtórnych większą pewność co do statusu substancji lub przedmiotów jako odpadów lub substancji lub przedmiotów niebędących odpadami. Większa pewność dotycząca statusu przedmiotu lub substancji powinna ułatwić podmiotom obrót tym materiałem.

W ustawie o odpadach dodane zostaną następujące wyłączenia:

  • materiały paszowe, które nie składają się z produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego ani ich nie zawierają,
  • w zakresie działalności podejmowanej w ramach gospodarowania odpadami, z położonego na lądzie przemysłu wydobywczego, pochodzącymi z poszukiwania, wydobywania, z przetwarzania i magazynowania surowców mineralnych oraz z działalności odkrywkowej.

Projektowane zmiany dotyczą również hierarchii sposobów postępowania z odpadami oraz definiują system rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP). Rozszerzona odpowiedzialność producenta w odniesieniu do produktów, m.in. do opakowań, opon i olejów smarowych, funkcjonuje w Polsce od 2001 r. W tym czasie obowiązki producentów były rozszerzane i modyfikowane, w związku z czym część zadań wynikających z art. 8 i 8a dyrektywy 2008/98/WE już funkcjonuje w warunkach krajowych. Pozostałe, dotychczas nie funkcjonujące obowiązki wynikające z art. 8 i 8a dyrektywy 2008/98/WE, zostaną zaimplementowane w ramach projektowanej ustawy o odpadach. Istniejące systemy rozszerzonej odpowiedzialności producenta w zakresie opakowań, olejów smarowych, opon, sprzętu elektrycznego i elektronicznego, baterii i akumulatorów oraz pojazdów zostaną dostosowane do zmodyfikowanych w dyrektywie przepisów odrębnymi aktami prawnymi w ramach zmian we właściwych ustawach produktowych. W art. 22 ust 2-4 określono, w jaki sposób podmiot wprowadzający produkty na terytorium kraju powinien ponosić koszty gospodarowania odpadami, z uwzględnieniem zbiorowego wypełniania obowiązków wynikających z rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Z kolei art. 22a wskazuje obowiązki dla wprowadzających produkty oraz organizacji realizujących obowiązki w imieniu tych przedsiębiorców, takie jak zapewnienie równej dostępności zbierania odpadów, posiadanie odpowiednich środków finansowych czy stosowanie mechanizmu samokontroli.

Ponadto wprowadzony zostanie zakaz przekazywania odpadów selektywnie zebranych w celu przygotowania ich do ponownego użycia lub recyklingu do składowania, z wyjątkiem odpadów powstających w wyniku dalszego przetwarzania odpadów selektywnie zebranych, jeżeli składowanie daje w tym przypadku wynik najlepszy dla środowiska zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami.

Na posiadacza odpadów niebezpiecznych nakłada się obowiązek usunięcia z nich niebezpiecznych substancji, mieszanin i składników przed lub podczas odzysku.

W zakresie odpadów budowlanych i rozbiórkowych doprecyzowano obowiązek selektywnego zbierania i odbierania odpadów budowlanych i rozbiórkowych, który powinien obejmować co najmniej takie frakcje odpadów jak: drewno, metale, szkło, tworzywa sztuczne, gips, odpady mineralne (beton, cegła, płytki i materiały ceramiczne, kamienie).

W związku z nowymi obowiązkami dla państw członkowskich UE w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów i planowania gospodarki odpadami, zostaną rozszerzone przepisy dotyczące zakresu planów gospodarki odpadami. Zakres Krajowego planu gospodarki odpadami (Kpgo), zawierający program zapobiegania powstawaniu odpadów zostanie poszerzony, natomiast w wojewódzkich planach gospodarki odpadami (Wpgo) zostaną określone działania do realizacji przez samorząd terytorialny. W Kpgo wskazane zostaną stosowne działania w związku z wymaganiami dyrektywy 2008/98/WE w zakresie środków służących zapobieganiu powstawaniu odpadów, zostaną rozszerzone zagadnienia dotyczące zapobiegania powstawaniu odpadów żywności jak również uwzględnione zostanie zagadnienie gospodarowania surowcami krytycznymi. W ustawie zostaną dodane wymagania dotyczące zawartości planów gospodarki odpadami.

Zapobieganie powstawaniu odpadów ma być realizowane już na etapie projektowania wyrobu (ekoprojektowanie), a także w fazie jego produkcji, dystrybucji oraz konsumpcji. Postępowanie to powinno dotyczyć zarówno procesów produkcyjnych, jak i, uwzględniając specyfikę działalności, procesów innych niż produkcyjne np. usługi. Zagadnienia dotyczące zapobieganiu powstawaniu odpadów dotyczą podejmowania określonych działań zanim dojdzie do powstania odpadów.

Projektowane zmiany odnoszą się również do zakresu planów gospodarki odpadami. Kpgo oraz Wpgo będą zawierały nowe elementy, takie jak:

  • rozwiązania dotyczące odpadów zawierających znaczne ilości surowców krytycznych,
  • środki na rzecz przeciwdziałania zaśmiecaniu środowiska lądowego i morskiego oraz uprzątania wszystkich rodzajów odpadów.

Ponadto wojewódzkie plany gospodarki odpadami będą zawierały ocenę istniejących systemów zbierania odpadów, w tym materialnego i terytorialnego zakresu selektywnego zbierania oraz środków służących poprawie jego funkcjonowania, a także wszelkich odstępstw przyznanych zgodnie z przepisami UE. Szczegółowe określenie zadań nastąpi w Kpgo na etapie prac nad jego przygotowaniem i zostanie zweryfikowane w procesie konsultacji publicznych, uzgadniania projektu oraz strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.

Zwiększenie zakresu planów gospodarki odpadami oraz działania dotyczące zapobiegania powstawaniu odpadów wpłyną na zwiększenie obowiązków dla administracji, dotyczących:

  • aktualizacji krajowego oraz wojewódzkich planów gospodarki odpadami, w tym opracowania programów zapobiegania powstawaniu odpadów,
  • sprawozdawczości w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów, w tym ponownego użycia produktów.

Jakie są zamiany w ustawie o odpadach?Ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi

Ze względu na zmiany wprowadzone w dyrektywie 94/62/WE w ustawie z dnia 13 lipca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi zostaną zaktualizowane definicje: odpadów opakowaniowych, opakowań wielokrotnego użytku i opakowań wielomateriałowych.

Poziomy recyklingu, zgodne z art. 6 znowelizowanej dyrektywy 94/62/WE, zostaną transponowane ustawą o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi na zasadach takich jak dotychczas funkcjonujące poziomy odzysku i recyklingu. Przedsiębiorcy wprowadzający produkty w opakowaniach zostaną zobowiązani do osiągnięcia poziomów docelowych wyznaczonych w ustawie na 2030 r. zgodnie z ww. dyrektywą. W celu zapewnienia płynnego osiągnięcia celów i kontrolowania postępów na bieżąco w ujęciu rocznym w rozporządzeniu określone zostanie stopniowe, coroczne, zwiększanie poziomów recyklingu od obecnie obowiązujących do docelowych z uwzględnieniem poziomów określonych w dyrektywie na 2025 r., a następnie 2030 r.

Wzrost wymaganych poziomów recyklingu dla poszczególnych rodzajów opakowań spowoduje konieczność zwiększenia korelacji pomiędzy systemem zagospodarowania odpadów komunalnych oraz odpadów opakowaniowych poprzez konieczność finansowania przez wprowadzających produkty w opakowaniach nie tylko zagospodarowania odpadów pochodzących z przemysłu, których zasób jest ograniczony, ale także pochodzących z gospodarstw domowych.

W związku z zasadami obliczania stopnia osiągnięcia celów, określonymi w art. 6a znowelizowanej dyrektywy 94/62/WE, w ustawie o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi wskazano, że masę odpadów poddanych recyklingowi mierzy się w momencie wprowadzenia odpadów do procesu recyklingu, po ich wcześniejszym przejściu wszystkich niezbędnych czynności kontrolnych, sortowania i innych czynności wstępnych mających na celu usunięcie materiałów odpadowych, które nie są przedmiotem późniejszego ponownego przerobu, w ramach którego materiały odpadowe są faktycznie ponownie przetwarzane na produkty, materiały lub substancje. W celu monitoringu powyższego zamierza się korzystać z dostępnych narzędzi w postaci m.in. BDO.

W związku z tym, że w znowelizowanej dyrektywie zostały określone wyłącznie poziomy recyklingu, w ustawie o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi zostaną określone nowe cele w zakresie recyklingu, z wyłączeniem odzysku innego niż recykling a z ustawy zostaną usunięte odniesienia do odzysku, w tym do dokumentów DPO i EDPO.

Co zmienia się w ustawie o odpadach w 2021 r.?

Ustawa o substancjach chemicznych i ich mieszaninach

W ustawie o substancjach chemicznych i ich mieszaninach przewiduje się dodanie art. 25a mówiącego o obowiązku dostawcy wyrobu zdefiniowanego w art. 3 pkt 33 rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, do przekazywania informacji Europejskiej Agencji Chemikaliów zgodnie z art. 33 ust. 1 tego rozporządzenia.

Wejście w życie nowych przepisów w zakresie zmian w przepisach dotyczących odpadów, regulacji dot. obowiązku selektywnej zbiórki odpadów budowlanych i rozbiórkowych, zmian związanych z poziomem przygotowania do ponownego użycia i recyklingu oraz regulacji będących konsekwencją zmiany definicji odpadów komunalnych pierwotnie planowane na początek 2021 roku, natomiast termin wejścia w życie sprawozdawczości nt. odpadów przyjętych przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych do ponownego użycia oraz naprawy planowany jest na początek 2022 r.

Jak jednak pod koniec grudnia 2020, w informacji przekazanej PAP stwierdził wiceminister klimatu i środowiska Jacek Ozdoba: "Jest to bardzo duży projekt, wymagający analiz, który zrewolucjonizuje obecny system. Na przeszkodzie stanęła również pandemia. Najdalej na początku 2021 roku chcemy zaprezentować schemat, propozycję zmian w ROP ".

Jeśli interesuje Państwa ta tematyka, zapraszamy do zapoznania się z listą aktulanych tematów szkoleń z obszaru gospodarki odpadami i ochrony środowiska