„Dyrektywa plastikowa” (SUP). Jakie zmiany wprowadza i kiedy wchodzi w życie?

W prawodawstwie polskim istnieją przepisy nakładające liczne obowiązki na przedsiębiorców związanych z wprowadzaniem do obrotu produktów w opakowaniach. Aktualnie jest to między innymi ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi z dnia 13 czerwca 2013 r.

Już jednak w 2019 r. Unia Europejska przyjęła dyrektywę SUP (Single Use Plastics), nazywaną „dyrektywą plastikową”. Aktualnie wszystkie państwa członkowskie są zobligowane do zaimplementowania uregulowań unijnych. Termin implementacji minął 3 lipca 2021 r., jednak wiele krajów, w tym Polska, nie zdążyło przygotować odpowiednich zapisów. Trwają prace, a politycy zapowiadają rychłe zmiany. Warto już teraz prześledzić, co zmieni się w prawie dotyczącym gospodarowania opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, by odpowiednio wcześnie przygotować się na nowe uregulowania.

!! Aktualne informacje z września 2022 roku na temat planowanych zmian znajdują się w artykule !!
"Dyrektywa „plastikowa” w końcu w Polsce? Kiedy wejdą w życie przepisy SUP".
Zachęcamy do zapoznania się z nimi TUTAJ >>

AKTUALIZACJA na KWIECIEŃ 2022

Tygodnik Wprost podaje, że Wydział Komunikacji Medialnej Ministerstwa Klimatu i Środowiska przekazał następującą informację: Projekt SUP znajduje się obecnie na etapie Stałego Komitetu Rady Ministrów. Jego wejście w życie planowane jest na czwarty kwartał 2022 r., przy czym zgodnie z projektem część przepisów ma zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2023 roku.

Aktualne przepisy dotyczące gospodarowania opakowaniami

Zanim przyjrzymy się planowanym zmianom, sprawdźmy, jakie aktualnie obowiązki nakłada na przedsiębiorców ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Jak czytamy w akcie prawnym, jej głównym celem jest zmniejszenie ilości i szkodliwości dla środowiska materiałów i substancji zawartych w opakowaniach i odpadach opakowaniowych. Ustala ona prawa i obowiązki podmiotów w różny sposób związanych z opakowaniami:

• wprowadzających i dystrybuujących produkty w opakowaniach,
• eksportujących opakowania, produkty w opakowaniach, a także odpady opakowaniowe,
• prowadzących recykling,
• będących organizacjami odzysku opakowań,
• i innych.

W szczególności ustawa ta określa, jakie warunki powinny spełniać opakowania wprowadzane do obrotu oraz jak należy z nimi postępować. Dodatkowo reguluje ona także opłaty produktowe i recyklingowe oraz zasady działania organizacji odzysku opakowań.

Ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi dotyczy odpadów opakowaniowych i wszystkich rodzajów opakowań rozumianych jako „wyrób (…) wykonany z jakiegokolwiek materiału, przeznaczony do przechowywania, ochrony, przewozu, dostarczania lub prezentacji produktów (…)”. Można wśród nich wyróżnić opakowania jednostkowe, zbiorcze i transportowe.

W omawianej ustawie zdefiniowano następujące dokumenty:

• DPR – dokument potwierdzający recykling odpadów opakowaniowych,
• DPO – dokument potwierdzający, inny niż recykling, proces odzysku odpadów opakowaniowych,
• EDPR – dokument potwierdzający odpowiednio eksport odpadów opakowaniowych albo wewnątrzwspólnotową dostawę odpadów opakowaniowych w celu poddania ich recyklingowi,
• EDPO – dokument potwierdzający odpowiednio eksport odpadów opakowaniowych albo wewnątrzwspólnotową dostawę odpadów opakowaniowych w celu poddania ich, innemu niż recykling, procesowi odzysku.

Podstawowym obowiązkiem wprowadzającego opakowania jest ograniczenie ilości i negatywnego oddziaływania na środowisko substancji stosowanych do wytwarzania opakowań oraz wytwarzanych odpadów opakowaniowych. Dodatkowo wprowadzane na rynek opakowania powinny być wielokrotnego użytku, z możliwością późniejszego recyklingu. Jeśli natomiast są one jednorazowe, powinny móc być poddane recyklingowi albo innej formie odzysku – jeśli recykling nie jest możliwy.

Przedsiębiorca może umieszczać na opakowaniach oznakowania informujące, z jakiego surowca zrobione jest opakowanie, o możliwości wielokrotnego użycia lub możliwościach recyklingu. Wzory oznaczeń dostępne są w osobnym rozporządzeniu. Dodatkowo obowiązkiem podmiotu wprowadzającego produkty w opakowaniach jest zapewnienie odzysku, w tym recyklingu, odpadów opakowaniowych.

Kolejnym zadaniem przedsiębiorcy jest przeznaczanie środków w wysokości 2% wartości netto opakowań wprowadzonych do obrotu w poprzednim roku kalendarzowym, na publiczne kampanie edukacyjne z zakresu ekologii. Kampanie te mogą być realizowane w ramach działalności własnej przedsiębiorcy lub za pośrednictwem marszałka województwa poprzez przekazanie mu odpowiedniej kwoty. Przez kampanię taką rozumie się każde działanie, mające na celu poprawę świadomości ekologicznej społeczeństwa.

Przedsiębiorcy, o których mowa w akcie prawnym, mogą wykonywać narzucone ustawą obowiązki indywidualnie. Ustawodawca przewidział jednak także możliwość zawarcia porozumienia z marszałkiem województwa w celu utworzenia i utrzymania systemu zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów opakowaniowych. Działalność gospodarczą w zakresie organizowania, zarządzania odzyskiem i recyklingiem odpadów może wykonywać także organizacja odzysku opakowań.

Ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi określa warunki i wysokość opłat dla przedsiębiorców, tzw. opłaty produktowej i opłaty recyklingowej. Pierwsza dotyczy przedsiębiorców, którzy nie wywiązali się z obowiązków przewidzianych przez przepisy, druga to opłata pobierana od konsumenta, który kupuje torbę zakupową z tworzywa sztucznego. Ustawa określa także sytuacje, w których na przedsiębiorców nakładane są kary pieniężne.

Przedsiębiorca sprzedający produkty w opakowaniach, zarówno hurtowo, jak i detalicznie, jest zobowiązany przekazywać klientom informacje o dostępnych możliwościach zwrotu i recyklingu odpadów opakowaniowych oraz sposobach właściwego postępowania z nimi. Informacja taka może być wywieszona w miejscu sprzedaży. Duże sklepy, o powierzchni powyżej 2000 m2, są zobowiązane do prowadzenia selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych po produktach, które znajdują się w ofercie sklepu.

Ustawa określa także zasady sporządzania rocznych sprawozdań z działalności podmiotów związanych z opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz przeprowadzania audytu i kontroli przez marszałka województwa.   

Niektórzy przedsiębiorcy związani z opakowaniami są wyłączeni z zapisów ustawy. Chodzi o podmioty, które w danym roku kalendarzowym wprowadziły opakowania do obrotu, a następnie, w tym samym roku, dokonały eksportu lub wewnątrzwspólnotowej dostawy tych opakowań. Eksport lub dostawa wewnątrzwspólnotowa mogła zostać zrealizowana przez ten sam podmiot lub inny – na podstawie stosownych dokumentów, potwierdzających ten fakt.

Inni przedsiębiorcy wyłączeni są z niektórych zapisów ustawy. Są to podmioty, które w danym roku kalendarzowym wprowadziły do obrotu produkty w opakowaniach o łącznej masie opakowań nieprzekraczającej 1 Mg. Podmioty te nie mają obowiązku prowadzenia publicznych kampanii edukacyjnych, a także nie mają ustalonych koniecznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych.

Planowane zmiany

Ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi będzie funkcjonowała w obecnym kształcie jeszcze tylko przez jakiś czas. Jaki konkretnie? Tego jeszcze nie wiadomo. Jak jednak zapowiadają politycy, już wkrótce czekają nas zmiany związane z implementacją na grunt polski unijnej dyrektywy SUP dotyczącej plastikowych produktów jednorazowego użytku.

Jej głównym celem jest poprawa stanu mórz i wybrzeży w Europie, które szczególnie dotknięte są zanieczyszczeniami z powodu nadmiaru odpadów z tworzyw sztucznych. Zwierzęta wodne, takie jak żółwie czy wiele gatunków ryb, cierpią z uwagi na ogromne zanieczyszczenie środowiska, w którym żyją.

„Dyrektywa plastikowa” wskazuje aż 10 grup produktów, które zostaną objęte zmianami. Zakłada przede wszystkim wycofanie ze sprzedaży niektórych z nich. Chodzi między innymi o jednorazowe naczynia i sztućce, mieszadełka do kawy, styropianowe kubki, patyczki do balonów, patyczki do uszu czy opakowania na jedzenie na wynos.

Producenci muszą także przygotować się na nowe wymogi dotyczące oznakowania niektórych produktów. Oznaczenia te muszą być „widoczne, czytelne i nieusuwalne”. Muszą jasno informować konsumenta, jak należy postępować z odpadami po zużytym produkcie, jaki rodzaj tworzyw sztucznych w nim występuje oraz jakie skutki dla środowiska może przynieść. Przepisy te dotyczyć będą wszystkich produktów z tworzyw sztucznych, a także takich, w których tworzywa sztuczne występują tylko częściowo, np. artykułów higienicznych, takich jak podpaski, tampony czy chusteczki nawilżane.

Dodatkowo, istotną zmianą jest jasne wskazanie producentów jako odpowiedzialnych za recykling wytwarzanych produktów. Projekt zakłada tzw. rozszerzoną odpowiedzialność producenta, która oznacza przerzucenie na nich kosztów m.in. zbierania, sprzątania, transportu i przetwarzania odpadów, kosztów wynikających z gromadzenia danych i sprawozdawczości, upowszechniania wiedzy. Koszty tych działań będą różne w zależności od grup produktów. Dyrektywa zmienia także sposób obliczania uzyskanych poziomów recyklingu oraz podnosi poziomy recyklingu odpadów opakowaniowych i wyznacza terminy, w których nowe cele powinny być zrealizowane.

Na gruncie polskim opisane zmiany zebrane zostały w dokumencie z marca 2021r. opublikowanym w kwietniu 2021 r. Jest to projekt ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw. Aktualnie trwają prace nad ostatecznym kształtem ustawy. Stan na wrzesień 2021 r. to opiniowanie dokumentu.

Protesty środowiska

Wielu przedsiębiorców już teraz przygotowuje się na nadchodzące zmiany i sukcesywnie wycofuje z użycia poszczególne – w przyszłości niedozwolone – produkty. Restauracje stawiają na pojemniki biodegradowalne, w sklepach możemy znaleźć patyczki do uszu wykonane bez użycia plastiku. Takie podejście wydaje się zasadne, gdyż zmiany najprawdopodobniej nastąpią, a stopniowe ich wdrożenie pozwala minimalizować koszty zmiany.

W środowisku słychać jednak także głosy sprzeciwu. Przedsiębiorcy uzasadniają je pandemią covid-19, która mocno dotknęła branżę gastronomiczno-hotelarską. To właśnie jej, wraz z producentami opakowań, w szczególności dotyczy dyrektywa SUP. Kolejne kosztowne zmiany mogą mocno zachwiać ledwie odzyskaną po kolejnych lockdownach stabilizacją. Producenci opakowań i przedsiębiorcy z branży HoReCa apelują o transparentność prac nad zmianami przepisów i wprowadzanie ich stopniowo. Wszystko po to, by na każdym etapie mogli przygotowywać się do nowych uregulowań.

Z drugiej strony pojawia się także stanowisko organizacji proekologicznych, które projekt nowych regulacji prawnych uważają za stanowczo zbyt zachowawczy. Według nich spełni on bowiem minimalne wymagania unijne, nie przynosząc jednocześnie realnych korzyści ekologicznych.  

Kiedy wchodzi w życie „dyrektywa plastikowa”

Jako że w sieci pojawia się data 3 lipca 2021 r. jako dzień rozpoczęcia obowiązywania przepisów „dyrektywy plastikowej”, warto jeszcze raz podkreślić, że jest to termin narzucony przez Unię Europejską. Przepisy nie zostały jeszcze zaimplementowane na gruncie polskim. Trwają prace nad nowymi uregulowaniami.

W grudniu 2021 roku minister klimatu i środowiska, Anna Moskwa, zapewniła, że zmiany prawne wynikające z dyrektywy plastikowej zostaną w Polsce wdrożone w 2022 roku. Minister Moskwa przyznała, że poza uregulowaniami wynikającymi z ogólnych zaleceń dyrektywy SUP, przygotowany zostanie także pakiet ustaw krajowych. Dotyczyć one będą głównie rozszerzonej odpowiedzialności producentów (ROP) oraz wdrożenia w Polsce systemu kaucyjnego. Prace w Ministerstwie Klimatu i Środowiska trwają, jednak już teraz wiadomo, że przedsiębiorcy nie zostaną zmianami zaskoczeni, gdyż minister zapewniła, że obowiązywać ich będzie okres przejściowy.

Według ostatnich informacji dyrektywa plastikowa zostanie przyjęta w ostatnim kwartale 2022 roku.

Tymczasem od 1 stycznia 2022 r. zaczęły obowiązywać zmiany w zakresie realizacji obowiązków dotyczące wprowadzania do obrotu produktów w opakowaniach.

O postępach prac będziemy informować na bieżąco na naszym blogu oraz na Facebooku J.G. Training >>

Już teraz natomiast zapraszamy na szkolenia, na których omawiamy aktualnie obowiązujące przepisy oraz przygotowujemy uczestników na planowane zmiany. Im wcześniej zainteresowane podmioty dostosują swoje funkcjonowanie do nadchodzących zmian, tym koszt ich wprowadzenia będzie relatywnie niższy.

SZKOLENIE: Opakowania i odpady opakowaniowe - zmiany od 1 stycznia 2022 r.

Sprawdź aktualne terminy >>