Jak spełnić nowe kryteria horyzontalne w projektach unijnych? Dostępność i równość w Funduszach Europejskich 2021-2027
Dostępność i równość w Funduszach Europejskich 2021-2027 to główne polityki horyzontalne w ramach nowego rozdania środków unijnych. Nowe zasady musi spełnić każdy projekt – zarówno na etapie aplikacji o środki, jak również w trakcie realizacji działań – aby otrzymać dofinansowanie. Przeczytaj, jak poprawnie wdrażać nowe kryteria horyzontalne w projektach unijnych.
Z tego artykułu dowiesz się:
- jaki jest cel realizacji zasad równościowych w ramach funduszy unijnych na lata 2021-2027,
- na czym polega zasada równości szans i niedyskryminacji,
- na czym polega zasada równości kobiet i mężczyzn,
- na czym polega monitorowanie zasad równościowych,
- na czym polega kontrola realizacji zasad dostępności i równości w Funduszach Europejskich 2021-2027.
Cel realizacji zasad równościowych w ramach funduszy unijnych na lata 2021-2027
Fundusze Europejskie na lata 2021-2027 wprowadzają nowe kryteria horyzontalne, które mają na celu promowanie równości i niedyskryminacji w realizowanych projektach.
Wszystkie projekty i programy współfinansowane z:
- Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+),
- Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR),
- Funduszu Spójności (FS),
- Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (FST)
będą realizowane zgodnie z zasadami równości szans, niedyskryminacji oraz równości kobiet i mężczyzn. Ich przestrzeganie ma zapewnić spójne podejście do realizacji celów unijnych oraz promować sprawiedliwość i inkluzywność w społeczeństwie.
Zasady te są kluczowe dla zapewnienia, że środki unijne przyczyniają się do bardziej spójnego i sprawiedliwego rozwoju społeczno-gospodarczego. Nowe wytyczne podkreślają konieczność uwzględnienia równości szans i dostępności na każdym etapie realizacji projektów, od planowania po wdrażanie i ewaluację.
Zasada równości szans i niedyskryminacji
Zasada równości szans i niedyskryminacji jest kluczowym elementem realizacji projektów unijnych w latach 2021-2027. Wytyczne w tym zakresie mają na celu zapewnienie, że wszystkie osoby, niezależnie od ich cech osobistych, mają równe szanse na pełne uczestnictwo we wszystkich dziedzinach życia społecznego i zawodowego.
W praktyce oznacza to zapobieganie wszelkim formom dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne, religię, przekonania polityczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną na każdym etapie realizacji programów.
Standardy dostępności
Nowe produkty i usługi tworzone w ramach projektów unijnych muszą być zgodne z zasadami uniwersalnego projektowania. Oznacza to, że muszą spełniać standardy dostępności określone w wytycznych na lata 2021-2027, czyli być dostępne dla wszystkich, w tym dla osób z niepełnosprawnościami. Dotyczy to zarówno nowych, jak i modernizowanych obiektów i zasobów.
Mechanizm Racjonalnych Usprawnień
Jednym z istotnych narzędzi wspierających realizację zasady równości szans i niedyskryminacji jest mechanizm racjonalnych usprawnień (MRU). Ma on na celu wprowadzenie odpowiednich dostosowań i udogodnień, które pozwolą osobom z niepełnosprawnościami na pełne uczestnictwo w programach unijnych.
Środki na finansowanie MRU nie są planowane w budżecie projektu na etapie wnioskowania o jego dofinansowanie. Mechanizm ten oznacza możliwość sfinansowania specyficznych działań dostosowawczych, gdy w projekcie pojawiają się osoby z niepełnosprawnością.
MRU wymaga, aby wszelkie działania podejmowane w ramach projektów były dostępne i korzystne dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności, eliminując bariery, które mogłyby ograniczać ich udział.
Zasada równości kobiet i mężczyzn
Realizacja zasady równości kobiet i mężczyzn wymaga, aby projekty uwzględniały specyficzne potrzeby obu płci i promowały równy dostęp do zasobów, usług i korzyści.
Zgodnie z art. 6 rozporządzenia EFS+, zasada równości kobiet i mężczyzn obejmuje działania mające na celu:
- zwiększenie uczestnictwa kobiet w zatrudnieniu,
- lepsze godzenie życia zawodowego i prywatnego,
- zwalczanie feminizacji ubóstwa,
- zwalczanie dyskryminacji ze względu na płeć na rynku pracy oraz w kształceniu i szkoleniach.
W praktyce oznacza to, że podczas planowania i realizacji projektów należy przeprowadzać analizę wpływu na równość płci oraz wprowadzać działania mające na celu wyrównanie szans. Przykładem może być promowanie realizowanych działań jako dostępne zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn, oraz tworzenie zespołów projektowych zróżnicowanych ze względu na płeć.
Kategorie projektów
Każdy projekt współfinansowany z funduszy unijnych będzie w systemie CST2021 przypisany do jednej z trzech kategorii:
- neutralny w zakresie równości kobiet i mężczyzn,
- ukierunkowany na zasadę równości kobiet i mężczyzn,
- sprzyja równości kobiet i mężczyzn w sposób pośredni.
Kryteria dodatkowe (poza horyzontalnymi)
Instytucje mogą również wprowadzać kryteria premiujące projekty, które w szczególny sposób przyczyniają się do realizacji zasady równości płci. Może to obejmować np. preferencyjne traktowanie projektów, które uwzględniają zatrudnianie kobiet na stanowiskach kierowniczych lub promują równouprawnienie w miejscu pracy.
Monitorowanie zasad równościowych
Monitorowanie realizacji zasad równościowych jest istotnym warunkiem zapewnienia ich skuteczności. Ma zapewnić, że wdrażane programy rzeczywiście przyczyniają się do osiągnięcia zakładanych celów, a wszelkie potencjalne naruszenia są szybko identyfikowane i korygowane.
Monitorowanie obejmuje regularne sprawdzanie, czy projekty spełniają wymogi dotyczące równości i dostępności. W celu weryfikacji realizacji tych wymogów, w liście sprawdzającej do wniosku o płatność (lub analogicznym dokumencie) powinno znaleźć się co najmniej jedno pytanie o każdą z zasad.
Obowiązek monitorowania należy do odpowiednich instytucji zarządzających. Przynajmniej raz w okresie realizacji programu przeprowadzą one analizę sposobu wdrażania programu w zakresie zgodności z zasadami równościowymi. Na tej podstawie wprowadzą ewentualne konieczne korekty.
Kontrola realizacji zasad dostępności i równości w Funduszach Europejskich 2021-2027
Kontrola realizacji zasad dostępności i równości polega na weryfikacji, czy projekty rzeczywiście spełniają określone wymogi.
W ramach ogólnej kontroli projektów instytucja zarządzająca lub inna, właściwa instytucja, sprawdza: zgodność z założeniami wniosku o dofinansowanie projektu, standardami dostępności dla polityki spójności na lata 2021-2027 (jeśli dotyczą danego projektu), innymi wymaganiami instytucji (jeśli zostały określone), informacjami wskazanymi przez beneficjenta we wniosku o płatność (lub innymi równorzędnymi dokumentami).
W przypadku stwierdzenia naruszeń konieczne jest wprowadzenie działań naprawczych. Jeśli naruszenia są rażące lub notoryczne, a także kiedy beneficjent uchyla się od realizacji działań naprawczych, część wydatków projektu może zostać uznana za niekwalifikowalne.
Implementacja nowych kryteriów horyzontalnych w Funduszach Europejskich na lata 2021-2027 stanowi wyzwanie, ale także szansę na promowanie bardziej sprawiedliwego i równego społeczeństwa. Dzięki odpowiednim działaniom, monitorowaniu i kontroli, możliwe jest osiągnięcie celów równościowych i zapewnienie, że fundusze unijne przyczyniają się do równości i dostępności na wszystkich poziomach.